Czy po kontroli organu rentowego przedsiębiorca może wystąpić o wydanie pisemnej interpretacji do ZUS? Co się stanie jeżeli interpretacja w jego indywidualnej sprawie będzie odmienna od ustaleń poczynionych w trakcie kontroli?

Po kontroli ZUS płatnicy otrzymują protokół zawierający ustalenia poczynione w czasie jej trwania – do decyzji płatnika należy czy złoży, czy też nie zastrzeżenia do niego, a następnie czy odwoła się od decyzji organu rentowego. Warto jednak wiedzieć, że zgodnie z najnowszym orzecznictwem otrzymanie protokołu kontroli nie uniemożliwia wystąpienia o wydanie pisemnej interpretacji i choć nie jest to standardowe postępowanie może postawić płatnika na wygranej pozycji.

Obowiązki ZUS jasno określone

Zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, przedsiębiorca może złożyć́ do właściwego organu administracji publicznej lub państwowej jednostki organizacyjnej wniosek o wydanie pisemnej interpretacji co do zakresu i sposobu zastosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę̨ daniny publicznej oraz składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, w jego indywidualnej sprawie. W praktyce interpretacje ZUS wydają dwa oddziały – w Gdańsku i Lublinie.
Natomiast w myśl art. 83d ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydaje interpretacje indywidualne, o których mowa w art. 10 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej w zakresie obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym, zasad opłacania składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz podstawy wymiaru tych składek. Brak jakiegokolwiek zakazu by z wnioskiem o interpretację wystąpić po kontroli.

Stan przeszły też nadaje się do interpretacji

Do niedawna organ rentowy stał na stawisku, zgodnie z którym wydana interpretacja nie może dotyczyć́ stanu przeszłego. W niedawno rozstrzygniętym przez Sąd Najwyższy sporze płatnik nie złożył zastrzeżeń do protokołu kontroli i uregulował należności. Następnie wystąpił o interpretację do organu rentowego. Ten jednak twierdził, że skoro obowiązek opłacenia składek został przez płatnika spełniony zgodnie z ustaleniami pokontrolnymi, to nie można mówić́ o sytuacji, w której zaistniałe zdarzenie nadal wywołuje skutki prawne w sferze obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne. Zdaniem ZUS nie ma on kompletacji do wydania interpretacji w zakresie przeszłego stanu prawnego. W sprawie tej, która swój finał znalazła w Sądzie Najwyższym, wskazano, że zgodnie z art. 10 ust. 2 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, wniosek o wydanie interpretacji może dotyczyć zaistniałego stanu faktycznego lub zdarzeń przyszłych. Określenie „zaistniałego stanu faktycznego”, zgodnie z jego gramatyczną wykładnią, powinno być rozumiane w ten sposób, iż wnioski muszą dotyczyć stanu faktycznego, który już się zdarzył, nie jest natomiast istotne, kiedy stan ten powstał. Istotne jest to, aby skutki jego zaistnienia nadal (również w dacie zgłoszenia wniosku o interpretację) wymagały dokonania interpretacji przepisów, które mają być stosowane w odniesieniu do tego stanu faktycznego. Rozważana interpretacja może dotyczyć także takiego stanu faktycznego, który zaistniał wprawdzie w przeszłości, ale nadal wywiera skutki prawne polegające na konieczności zastosowania określonych przepisów, których ma dotyczyć interpretacja, gdyż z ich zastosowania wynikać będzie obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej oraz składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne. W rezultacie zakresem art. 10 ust. 2 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej są objęte zarówno zdarzenia, które miały miejsce w przeszłości, jak i zdarzenia, które aktualnie trwają, a nawet te, które mają dopiero w przyszłości się pojawić.

… nawet po kontroli

Z powołanego orzeczenia wynika, że błędne jest założenie ZUS, że uregulowanie przez przedsiębiorcę składek w wykonaniu ustaleń pokontrolnych spowodowało spełnienie obowiązku ich opłacenia, a w rezultacie nie można już wystąpić z wnioskiem o interpretację. Celem interpretacji  przepisów ma być nie tylko ustalenie, obliczanie i opłacanie składek należnych, ale również unikanie nadpłaty składek. Brak jest przy tym podstaw do negowania możliwości wyboru przez przedsiębiorcę pomiędzy wnioskiem o interpretację przepisów a wnioskiem o wydanie przez ZUS merytorycznej decyzji (por. wyrok Sądu Najwyższego z 12 marca 2015 r., sygn. II UK 136/14).

Na gruncie tego orzeczenia może powstać wątpliwość co się stanie jeżeli przedsiębiorca wystąpi o wydanie interpretacji w trakcie trwającej kontroli organu rentowego w zakresie jakiego kontrola dotyczy. Zgodnie z przepisami kodeksu postępowania administracyjnego organ administracji publicznej zawiesza postępowanie gdy rozpatrzenie sprawy i wydanie decyzji zależy od uprzedniego rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez inny organ lub sąd. W opisanej sytuacji co prawda rozstrzygnięcie wydaje ten sam organ jednak celowe jest zarządzenie przerwy w kontroli.

Warto pamiętać, że wystąpienie z wnioskiem nie zawsze się opłaci. Decyzja o tym co zrobić po otrzymaniu protokołu kontroli zawsze musi być podejmowana w odniesieniu do konkretnych ustaleń inspektora.

Uważaj na podatki!

Warto pamiętać, że postępowanie opisane powyżej jest niemożliwe do zastosowania w trakcie kontroli podatkowej. Zgodnie z art. 14b § 4 Ordynacji podatkowej wnioskujący o wydanie interpretacji indywidualnej składa oświadczenie pod rygorem odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania, że elementy stanu faktycznego objęte wnioskiem o wydanie interpretacji w dniu złożenia wniosku nie są przedmiotem toczącego się postępowania podatkowego, kontroli podatkowej, postępowania kontrolnego organu kontroli skarbowej oraz że w tym zakresie sprawa nie została rozstrzygnięta co do jej istoty w decyzji lub postanowieniu organu podatkowego lub organu kontroli skarbowej. W razie złożenia fałszywego oświadczenia wydana interpretacja indywidualna nie wywołuje skutków prawnych.

Autor: Joanna Torbé, adwokat