To co do tej pory nie było dopuszczalne ma stać się obowiązkiem. Przedsiębiorca będzie musiał prowadzić ewidencję godzin pracy zleceniobiorców. Nowy projekt przewiduje także wprowadzenie minimalnej stawki wynagrodzenia dla osób świadczących usługi na podstawie umów zleceń. Jak przygotować się na wejście w życie nowych przepisów?

W styczniu Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej opublikowało projekt zmian w ustawie o minimalnym wynagrodzeniu za pracę oraz ustawie o Państwowej Inspekcji Pracy. Najważniejszą zmianą jest wprowadzenie stawki minimalnej płacy dla zleceniobiorców oraz nowe zasady ewidencjonowania świadczonych usług.

Stawka minimalna również dla samozatrudnionych

Zgodnie z projektem osoby zatrudnione na postawie umów zlecenia (art. 734 k.c.) oraz na podstawie umów o świadczenie usług (art. 750 k.c.) mają otrzymywać wynagrodzenie w wysokości 12 zł brutto za każdą godzinę świadczenia usług. To w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy pracownika więcej niż minimalne wynagrodzenie dotyczące umowy o pracę (1850 zł w 2016 r.). Nie będzie przy tym znaczenia czy stroną umowy jest osoba fizyczna czy osoba prowadząca działalność gospodarczą. Tej ostatniej również trzeba będzie zapewnić minimalną płacę w sytuacji gdy zlecenie będzie wykonywała osobiście. Nie wiadomo przy tym czy wystarczą tu regulacje zawarte w umowie, czy przeważające znaczenie będzie miało to jak faktycznie świadczone są usługi – choć zapewne pierwszeństwo będzie miał stan faktyczny. Wydaje się, że jeżeli strony założą, że zleceniobiorca nie musi świadczyć usług osobiście wówczas będzie można dokonać rozdzielenia wynagrodzenia tak, by w sytuacji powierzenia wykonywania usług przez zleceniobiorcę innej osobie wynagrodzenie było niższe.

Zgodnie z projektem minimalna stawka będzie miała  zastosowanie do wszystkich umów, bez względu na sposób ustalania wynagrodzenia (wg stawki godzinowej, miesięcznej, tygodniowej itp.). Stosowanie minimalnej stawki godzinowej jedynie do umów, w których wynagrodzenie określane jest w stawce godzinowej – według pomysłodawców nowego prawa – mogłoby bowiem być źródłem nadużyć.

Ewidencja godzin

Dotychczas oczywistym było, że dla osób z którymi zwarto umowę o świadczenie usług nie należy prowadzić ewidencji godzin wykonywania usług. W procesach, w których przedmiotem sporu było to, czy zawarta umowa zlecenia wykonywana jest na warunkach właściwych dla umowy o pracę, sytuacja w której firma prowadziła taką ewidencję dla zleceniobiorców była jednym z argumentów przemawiających na niekorzyść  zleceniodawcy. Po wejściu w życiu proponowanych zmian jej prowadzenie będzie obowiązkiem firmy.

Od powyższej zasady projektowana ustawa przewiduje wyjątek. Podmiot, na rzecz którego realizowane jest zlecenie lub świadczone są usługi nie będzie miał obowiązku prowadzenia ewidencji liczby przepracowanych godzin, jeżeli ze względu na miejsce wykonywania zlecenia lub świadczenia usługi nie będzie to możliwe. W takim przypadku, w celu ustalenia liczby przepracowanych godzin stanowiących podstawę do wypłacenia wynagrodzenia, osoba fizyczna będzie przedkładać stosowną informację w tym zakresie. Taka informacja będzie przedstawiana w terminie poprzedzającym termin wypłaty wynagrodzenia, tak aby mogła stać się podstawą obliczenia tego wynagrodzenia.

Przy takim brzmieniu przepisów na pewno pojawi się wątpliwość co do częstotliwości przedkładania takiej informacji.

Na marginesie należy wskazać, że sam projektodawca wskazuje w uzasadnieniu do projektu, że:

Powiązanie wysokości wynagrodzenia z wymiarem czasu pracy stanowi cechę charakterystyczną umów o pracę, z zasady nie ma natomiast zastosowania w przypadku umów cywilnoprawnych czy umów zawieranych w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. W związku z powyższym, dla ustalenia liczby godzin przepracowanych w związku z realizacją zlecenia lub świadczenia usług, konieczne jest wprowadzenie ewidencji tych godzin.

Grzywną w przedsiębiorcę

Przedsiębiorca albo inna jednostka organizacyjna, która nie będzie wypłacała należnego wygrodzenia za każdą godzinę pracy w wysokości nie niższej niż 12 zł, oraz nie będzie prowadziła ewidencji liczby godzin przepracowanych przy wykonaniu zlecenia lub świadczeniu usługi, podlega karze grzywny od 1 000 zł do 30 000 zł. Tej samej karze podlegałaby osoba działająca w imieniu takiego przedsiębiorcy albo takiej jednostki organizacyjnej. Kontrolę wykonywania przepisów będzie wykonywała Państwowa Inspekcja Pracy.

Kiedy projekt wejdzie w życie i jak poradzić sobie z nowymi przepisami?

Przepisy mają zacząć obowiązywać od 1 lipca 2016 r. Trudno doszukać się uzasadnienia dla znacznego ograniczenia swobody umów, zwłaszcza w przypadku osób prowadzących jednoosobowe działalności gospodarcze. W kontekście ogółu działań legislacyjnych i rządowych zapowiedzi widać pewną niespójność – z jednej strony pojawia się dążenie do wyraźnego rozróżnienia umowy o pracę i umowy zlecenia, a z drugiej strony proponowany projekt umowy cywilnoprawne upodabnia jeszcze bardziej do stosunku pracy.

 W uzasadnieniu projektu pojawia się tylko jeden argument przemawiający za wprowadzeniem zmian tj. dotyczący niezgodnego z prawem zastępowania umów o pracę umowami cywilnoprawnymi. Z naszego doświadczenia wynika jednak, że większość sporów sądowych których przedmiotem jest ustalenie istnienia stosunku pracy wygrywają  pracodawcy. W uzasadnieniu do projektu brak jakichkolwiek statystyk w tym zakresie. Nowe przepisy na pewno będą rodziły problemy w sytuacjach, gdy wynagrodzenie ustalane jest w stałych stawkach, a przy odpowiednich zapisach umów wydaje się że proponowane regulacje będą wręcz nie do zastosowania. Należy bowiem pamiętać że wynagrodzenie zleceniobiorcy może być ukształtowane pod względem jego składników dowolnie. Istnieją inne rodzaje (składniki) wynagrodzeń które ze swej istoty nie mogą zależeć od czasu wykonywania usług i z tych zapewne będą korzystały firmy.

Autor: Joanna Torbé, adwokat